Sosyal onay, bir kişinin davranışlarının, özelliklerinin veya görüşlerinin ait olduğu sosyal grup tarafından olumlu karşılanması ve kabul edilmesidir. Başka bir deyişle, birey “doğru” veya “istenilen” biçimde algılandığında, grup içinden aldığı geri bildirimler aracılığıyla kendini onaylanmış hisseder. Bu onay; sözlü övgü, beğeni, takdir veya dolaylı olarak “görünürde” başarı ve mutluluk sergileme biçimlerinde ortaya çıkabilir.
1. Evrimsel ve Toplumsal Kökenler
İnsanın sosyal bir varlık olarak evrimleşmesi, aidiyet ve kabul görme ihtiyacını temel motivasyonlardan biri hâline getirmiştir. Abraham Maslow’a göre “ait olma ve sevgi ihtiyacı”, temel fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarının hemen ardından gelir; grup içinde reddedilme riski, hayatta kalma ve üreme başarısını olumsuz etkileyebilirdi. Bu nedenle sosyal onay, hem biyolojik hem de psikolojik düzeyde güçlü bir ihtiyaçtır.
2. Özsaygı ve Onay Arasındaki İlişki
Son araştırmalar, özsaygının “sosyal onay göstergesi” olarak işlev gördüğünü göstermektedir. Onaylandığımızda özsaygımız artar; aksi durumda düşer. Bilgisayarlı modellemeler, bir bireyin beklentilediği onay ile gerçekte aldığı onay arasındaki farkın, uzun dönemde özsaygı dalgalanmalarına yol açtığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla sosyal onay, içsel mutluluk ve kendilik değeri üzerinde doğrudan etkilidir.
3. Sosyal Etki ve Uyum (Conformity)
Sosyal psikolojide “social proof” (bilgi temelli sosyal etki) kavramı, insanların belirsizlik anında başkalarının davranışlarını örnek alarak nasıl hareket edeceklerine karar verdiklerini açıklar. Solomon Asch’in uyum deneyleri ise, bir grubun açıkça yanlış olduğu bilinen bir yargıyı bile benimsetebildiğini göstermiştir; bireyler, reddedilme kaygısıyla gerçeğe aykırı da olsa grup görüşüne uyum sağlama eğilimindedir.
4. İmaj Yönetimi ve Dramaturji
Erving Goffman’ın dramaturjik perspektifine göre, sosyal etkileşim bir sahne oyununa benzer: Bireyler “ön sahnede” kabul görmek için belirli bir rol üstlenir, “arka sahnede” ise gerçek benliklerini gizlerler. Bu rol yapma (impression management) süreci, sosyal onay elde etmenin temel stratejilerindendir. Kişi, hangi izleyici kitlesinin önünde olduğunu hesaplayarak jest, mimik ve sözcük seçimlerini ayarlar.
5. Onay Arayışının Psikolojik Sonuçları
Sürekli dış onaya dayalı bir benlik algısı, duygusal dalgalanmalara ve “görünürde mutluluk” tuzağına yol açabilir. Pozitif duyguları sergilemek, kısa vadede sosyal uyumu korusa da uzun vadede içsel tükenmişlik ve sahte öz güven yaratır. Onay arayışı aşırıya kaçtığında kaygı, depresyon riskini artırabilir ve gerçek benlikle bağın zayıflamasına neden olabilir.
6. Sağlıklı Bir Denge Kurma Önerileri
- İçsel Onay Mekanizmaları Geliştirin: Başkalarının takdirinden önce kendi başarı ve değerlerinizi tanıyın; övgüleri içselleştirin.
- Otantik İlişkiler Kurun: Yüzeysel beğeni yerine, derin ve destekleyici arkadaşlıklar inşa edin.
- Bilişsel Yeniden Değerlendirme: Onay eksikliğini başarısızlık değil, geri bildirim fırsatı olarak görün.
- Sınırlar Belirleyin: Sürekli onay isteyen durumlara “hayır” demeyi öğrenin; kişisel sınırlar özsaygıyı güçlendirir.
- Mindfulness ve Öz-farkındalık: Anlık duygularınızı gözlemleyerek, onay ihtiyacının tetikleyicilerini keşfedin.
Bir yanıt yazın