Sosyal ve duygusal gelişimin ilk basamaklarından biri olan göz teması, bebek ile bakım veren arasında güven ve bağlanma kurulmasını sağlar. Göz teması gelişimi, zihinsel ve sosyal becerilerin temeli olup belirli bir zaman çizelgesine uyar. Ancak her bebek farklı hızda ilerler. Aşağıda, göz temasının tipik gelişim evreleri, olası nedenler, ne zaman endişe edileceği ve destekleyici yöntemler ele alınmıştır.
1. Göz Teması Ne Zaman Başlar?
| Yaş Aralığı | Beklenen Davranış |
|---|---|
| 0–1 Ay | Yüzlere bakma eğilimi; yüksek kontrastlı objeleri izleme |
| 2 Ay | Kısa süreli göz teması; sosyal gülümseme ile birliktelik |
| 3–4 Ay | Sürekli göz teması kurma; yetişkin yüzünü takip etme |
| 6–9 Ay | İsminin söylendiğinde bakışları çevirme; duygusal tepki |
- 0–1 Ay: Yenidoğanın görme keskinliği sınırlıdır; ancak kontrastlı desenlere ve insan yüzüne bakma eğilimi vardır.
- 2 Ay: Bebek, bakım verenin yüzüne bakarak “sosyal gülümseme” gösterir; bu esnada kısa süre göz teması kurar.
- 3–4 Ay: Göz teması süre ve sıklık olarak artar; konuşulduğunda veya oyuncak gösterildiğinde bakışları takip eder.
- 6–9 Ay: İsmiyle tepki verir; araya başka kişi girse bile göz teması kurup tepki bekler.
2. Göz Teması Kurmamanın Olası Nedenleri
- Görsel İşitme Sorunları:
- Görme keskinliği düşükse veya göz kayması (strabismus) varsa bebek bakmaktan kaçınabilir.
- Nörolojik veya Gelişimsel Farklılıklar:
- Otizm Spektrum Bozukluğu’nda erken dönemde göz teması azalabilir; ancak tek başına belirleyici değildir.
- Kişilik ve Geçici Haller:
- Bazı bebekler utangaç veya hassas olabilir; ortam gürültülü, aydınlatma rahatsız edici ise bakmaktan kaçınabilir.
- Ortam ve Dikkat Dağıtıcılar:
- Aşırı uyarılmış ortamda (TV, parlak oyuncaklar) bebeğin dikkati dağılabilir, göz teması ikinci planda kalabilir.
3. Ne Zaman Endişe Edilmeli?
- 6 Aydan Sonra Göz Teması Hâlâ Çok Azsa veya Yoksa
- İsmi Söylendiğinde Tepki Vermiyorsa
- Sosyal Gülümseme Gelişmemişse (2–3 Ayda)
- Başka Gelişimsel Gecikmeler de Varsa (Motor, Dil)
Bu işaretler bir bütün olarak değerlendirilmelidir; tek bir belirtiden yola çıkarak tanı konmamalıdır. Erken müdahale şansını kaçırmamak için 6–9 aylık kontrolünde pediatrik nöro-gelişim uzmanına danışmak önerilir.
4. Destekleyici Yöntemler
- Yüz Yüze Etkileşim: Bebeği kucakta tutup göz hizasında konuşmak, yavaş ve net mimiklerle bakış alışverişini teşvik eder.
- Basit Oyuncaklar ve Yüz İfadeleri: Yavaşça hareket eden, yüksek kontrastlı oyuncaklar veya el kuklaları; bebeğin bakışını yakalamada etkilidir.
- Ayna Kullanımı: Bebek kendi yansımasına bakarak hem görsel merakını hem de göz temasını artırır.
- Tek Kişilik Odaklanma Süreleri: Gürültüyü azaltıp bebeğe kısa süreli (1–2 dk) odaklanma fırsatı tanımak, karşılıklı etkileşimi güçlendirir.
5. Profesyonel Değerlendirme ve Erken Müdahale
- Gelişim Tarama Testleri: AAP ve CDC’nin önerdiği gelişim tarama araçları ile hem motor hem sosyal-dil becerileri izlenebilir.
- Erken Müdahale Programları: Gelişimsel gecikme riski taşıyan bebekler için fizyoterapi, ergoterapi ve konuşma terapisi programları başlatılabilir.
- Aile Danışmanlığı: Ebeveynlere, evde uygulanacak etkileşim oyunları ve günlük rutin içinde destek yöntemleri öğretilir.
Sonuç:
Göz teması, bebeklerde 2–4 ay arasında gelişmeye başlar ve 6–9 ayda belirginleşir. Çok erken veya çok geç olmalar, tek başına patoloji işareti değildir; ancak 6 aydan sonra hâlâ belirgin göz teması yoksa uzman değerlendirmesi önem taşır. Basit ev içi etkileşim yöntemleri ve gerektiğinde profesyonel müdahale, bebeğin sosyal ve duygusal gelişimini destekler.
Bir yanıt yazın