Onaylama eğilimi, insanların mevcut inançlarını veya varsayımlarını destekleyen bilgileri arama, hatırlama ve yorumlama eğiliminde olmalarıdır. Başka bir deyişle, kişi kendi düşüncelerine uygun bilgileri seçerken, bunları çürütebilecek ya da alternatif bakış açıları sunabilecek verileri görmezden gelme eğilimindedir. Bu bilişsel önyargı, insanların objektif kararlar almasını zorlaştırabilir ve özellikle siyaset, bilim, finans, ilişkiler gibi birçok alanda büyük etkiler yaratabilir.
Onaylama Eğiliminin Nedenleri
Onaylama eğilimi birkaç farklı psikolojik faktöre dayanır:
- Bilişsel Rahatlık: İnsan beyni, mevcut inançları destekleyen bilgileri işlemek konusunda daha az çaba harcar. Karşıt fikirleri analiz etmek, bilişsel yük oluşturduğundan, insanlar genellikle kendilerine uygun verileri tercih ederler.
- Duygusal Bağlılık: Bazı inançlar, sadece bilgiye değil, aynı zamanda duygulara da dayanır. İnsanlar, mevcut dünya görüşlerine tehdit oluşturan bilgileri görmezden gelerek bilişsel çelişkiden kaçınmak isterler.
- Sosyal Etkiler: Aile, arkadaş çevresi ve sosyal medya, bireylerin yalnızca kendi düşüncelerini destekleyen bilgileri duymasına sebep olabilir. Özellikle algoritmalar sayesinde, insanlar kendi fikirlerini doğrulayan içeriklerle daha fazla karşılaşır.
Onaylama Eğiliminin Günlük Hayattaki Örnekleri
- Siyaset: Bir kişi belirli bir siyasi görüşe sahipse, sadece bu görüşü destekleyen haber kaynaklarını takip edebilir ve karşıt görüşlere kapalı olabilir.
- Sağlık ve Bilim: İnsanlar, sağlık veya beslenmeyle ilgili önceden sahip oldukları bilgileri destekleyen makaleleri daha güvenilir bulabilir ve aksi yöndeki bilimsel çalışmaları göz ardı edebilir.
- Yatırım Kararları: Yatırımcılar, sahip oldukları hisselerin değer kazanacağına inanıyorsa, yalnızca bu varsayımı destekleyen analizleri okumaya eğilim gösterebilir ve riskleri görmezden gelebilir.
- İlişkiler: Bir kişi, sevdiği birinin sadık olduğuna inanıyorsa, bu fikri destekleyen küçük işaretlere odaklanırken, çelişkili verileri göz ardı edebilir.
Onaylama Eğiliminden Nasıl Kaçınılır?
- Karşıt Görüşlere Açık Olun: Bilinçli olarak, kendi görüşünüze ters düşen kaynaklardan da bilgi edinmeye çalışın.
- Eleştirel Düşünmeyi Benimseyin: Herhangi bir bilgiyi değerlendirirken, “Bu gerçekten doğru mu, yoksa sadece benim inanmak istediğim bir şey mi?” sorusunu sorun.
- Alternatif Açıklamaları Göz Önünde Bulundurun: Bir olayın veya durumun farklı nedenlerini analiz etmek, daha dengeli bir bakış açısı geliştirmeye yardımcı olabilir.
- Bilinçli Farkındalık Geliştirin: Kendi bilişsel önyargılarınızı tanıyın ve bunları fark ettiğinizde objektif olmaya çalışın.
Onaylama eğilimi, insan psikolojisinin doğal bir parçasıdır. Ancak, farkındalık kazanarak ve bilinçli çaba göstererek, daha objektif ve sağlıklı kararlar almak mümkündür.
No responses yet