Sibernetik, sistemlerin nasıl kontrol edildiği ve bilgi işlediği ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Sibernetik, hem canlı hem de cansız sistemleri kapsar ve farklı disiplinler arasında bağlantılar kurar. Sibernetik terimi, Yunanca “kaptan” veya “dümen” anlamına gelen “kybernetes” kelimesinden türetilmiştir. Sibernetikçiler, sistemlerin geri bildirim mekanizmalarını, öğrenme süreçlerini, adaptasyon yeteneklerini ve öz-organizasyon özelliklerini inceler.
Sibernetik, 1940’lı yıllarda Norbert Wiener tarafından ortaya atılmıştır. Wiener, hayvanlar ve makineler arasındaki benzerlikleri fark etmiş ve bunları matematiksel olarak modellerlemeye çalışmıştır. Wiener’in çalışmaları, sibernetiğin temelini oluşturan “Cybernetics: or Control and Communication in the Animal and the Machine” adlı kitabında yayınlanmıştır. Bu kitapta Wiener, sibernetiği şöyle tanımlamıştır:
“Sibernetik, hayvanlarda ve makinelerde kontrol ve iletişim teorisidir.”
Wiener’in ardından sibernetik alanında birçok araştırmacı katkıda bulunmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Warren McCulloch ve Walter Pitts: Sinir ağlarının mantıksal temellerini ortaya koydular.
- John von Neumann: Oyun teorisi ve hücresel otomatların geliştirilmesine öncülük etti.
- Claude Shannon: Bilgi teorisini geliştirdi ve sibernetik ile ilişkilendirdi.
- Ross Ashby: Sistemlerin dengeye ulaşma eğilimini açıkladı.
- Gregory Bateson: Sosyal sistemlerin sibernetik analizini yaptı.
- Heinz von Foerster: İkinci düzey sibernetiği kurdu ve gözlemcinin rolünü vurguladı.
- Stafford Beer: Yönetim sibernetiğini geliştirdi ve organizasyonların etkinliğini arttırmak için sibernetik modeller kullandı.
- Humberto Maturana ve Francisco Varela: Otokoitik sistemleri tanımladılar ve yaşamın sibernetik temellerini araştırdılar.
Sibernetik günümüzde de birçok alanda uygulanmaktadır. Örneğin:
- Robotik: Sibernetik, robotların hareket etmesini, algılamasını ve öğrenmesini sağlayan algoritmaların geliştirilmesinde kullanılır.
- Yapay zeka: Sibernetik, yapay zekanın temel kavramlarını ve yöntemlerini sağlar. Örneğin, makine öğrenimi, sinir ağları, genetik algoritmalar gibi teknikler sibernetikten esinlenmiştir.
- Biyoloji: Sibernetik, biyolojik sistemlerin işleyişini anlamak için bir araç olarak kullanılır. Örneğin, metabolizma, sinir sistemi, bağışıklık sistemi gibi sistemler sibernetik modellerle incelenir.
- Psikoloji: Sibernetik, insan davranışının ve zihnin mekanizmalarının açıklanmasında yardımcı olur. Örneğin, bilişsel psikoloji, nöropsikoloji, psikoterapi gibi alanlar sibernetikten yararlanır.