Jules Verne’in 1870 tarihli klasik romanı Denizler Altında Yirmi Bin Fersah’ın ana hatlarını, başlıca olay örgüsünü ve temel temalarını kronolojik olarak ele alınmıştır.
1. Prolog ve Karakterlerin Tanıtımı
- Prof. Pierre Aronnax: Paris Doğa Tarihi Müzesi’nden deniz biyoloğu ve anlatıcı.
- Conseil: Aronnax’ın sadık uşağı, soğukkanlı ve en küçük ayrıntıya hâkim.
- Ned Land: Kanadalı geyik avcısı, fiziksel gücü ve sivri zekâsıyla tanınır, aydınlanmış bir özgürlükçüdür.
1870’lerin başında, dünya denizlerinde “gizemli deniz canavarı”na dair sayısız gemi saldırısı raporu toplanır. Hükûmetler, Atlantik’teki ticaret yollarını tehdit eden bu bilinmeyenin peşine düşer.
2. “Canavar”la Karşılaşma ve Esir Alınma
- USS Abraham Lincoln’de görevlendirme:
- Amerikalı donanma, Prof. Aronnax’ı, Conseil’i ve Ned Land’i araştırma ekibine katar.
- Görevleri: Canavarı bulmak ve imha etmek.
- Çarpışma Anı:
- Geminin devasa “canavar”la ilk teması sırasında Abraham Lincoln ciddi hasar alır.
- Canavar, dev bir narin merdiven varlığı (daha sonra batarya gücüyle hareket eden sualtı gemisi olduğu anlaşılacak) olarak betimlenir.
- Tuzaktan Kurtulma Girişimi ve Düşüş:
- Canavarın suçu: Gerçekte denizaltı “Nautilus”’tur; elektrik motorları ve bataryalarla ilerler.
- Prof. Aronnax ile arkadaşları, çarpışmanın yarattığı kaosla denize düşerler ve kendilerini Nautilus’un içindeyken bulurlar.
3. Denizaltı Nautilus’un Dünyası
3.1. Kaptan Nemo ve Sırları
- Kaptan Nemo: Dünyadan kendini soyutlamış, hem gururlu hem melankolik, ileri düzey bilim ve teknoloji bilgisine sahip gizemli bir kaptan.
- Kimlik ve Nedenler: Kendi ülkesiyle bağını koparmış, Atlantis benzeri bir ütopya peşindedir. Geçmişte yaşadığı trajediler onu insan topluluklarından uzaklaştırmıştır.
3.2. Nautilus’un Teknik Özellikleri
- Elektrikli itki sistemi: Bataryalarla çalışan çok sessiz, hızlı ve derinlere inebilen bir denizaltı.
- Bölümler: Sualtı biyo laboratuvarı, kütüphane, mürettebat kamaraları, yemek salonu, gözlemevi pencereleri.
- Sonsuz erzak: Deniz suyunu tuzdan arındırma, deniz canlılarını avlama ve konservelik hale getirme sistemleri.
4. Sualtı Maceraları ve Keşifler
Prof. Aronnax, Conseil ve Ned Land, kaçış planları yaparken birçok olağanüstü olaya tanık olurlar:
- Mercan ormanları: Hint Okyanusu’nda yaşayan yüzlerce mercan türüyle bezeli, rengarenk bir sualtı bahçesi.
- Atlantis kalıntıları: Ege Denizi’nde su altında kalmış antik sütunlar ve heykel parçaları arasında dalış.
- Kral karides sürüsü: Karayip sularında bir gecede gökyüzünü andıran fosforesan ışık gösterisi.
- Buzullar altı yolculuk: Kuzey Kutbu’nda buz tabakalarının derinliklerine iniş, buzulların altındaki yaratıcı yırtıcı balıklarla karşılaşma.
- Deniz canavarıyla dövüş: Dev mürekkep balığı sürüsü, Kaptan Nemo’nun talimatıyla saldırıya geçer. Aksiyon dolu çatışmalarda teknoloji ve insan cesareti iç içe geçer.
Her macera, bilimsel gözlemler (hieroglif gibi mercan tipleri, tuzluluk ölçümleri, canlı çeşitliliği) ile insan psikolojisinin sınırlarını zorlayan doğa üstü deneyimlerin kaynaşmasına dayanır.
5. Grup İçinde Çatışma ve Esaret
- Ned Land’in İsyanı: Esir statüsünden kurtulmak için sürekli kaçış planları yapar; güvenlik zafiyetlerini kollayarak yüzeye çıkmayı amaçlar.
- Prof. Aronnax’ın İçsel Çelişkisi: Bilim insanı olarak Nautilus’un sunduğu sınırsız keşif imkânlarına hayran kalırken, özgürlüğünün elinden alınmış olmasının maliyetini tartar.
- Conseil’in Sadakati: Her iki tarafın arasında denge unsurudur; efendisine koşulsuz bağlıdır ve mantıklı görüşler sunar.
Bu esaret, romanın duygusal omurgasını oluşturur: Bilimsel merak ile bireysel özgürlük arasındaki gerilim.
6. Kaçış Planı ve Sonuç
6.1. Final Dalgalanması
- Yeni Zelanda civarında: Denizaltı, bir deniz fırtınası sırasında ciddi hasar alır. Mürettebat, çatlamış tanklar ve su sızmasıyla uğraşırken, Aronnax ve Conseil ile Ned Land, ortak bir kaçış girişimini hayata geçirir.
- Kaçış Anı: Fırtınanın ortasında demir kapıyı kırarak su yüzeyine ulaşırlar. Ned Land demesine rağmen, üçlünün akıbeti kesin olarak belirtilmez; Verne, okuyucunun hayal gücüne bırakır.
6.2. Belirsizlik ve Efsane
Roman, “Aronnax’ın günlüğü” formatında biter; kaçışın ardından bir süre sonra güvenli bir limanda bulunduğu, ama Nautilus’un kaderinin belirsiz kaldığı vurgulanır. Kaptan Nemo’nun ve denizaltısının efsanesi, okurun zihninde yaşamaya devam eder.
7. Temalar ve Edebi Değer
- İnsan–doğa ilişkisi: Denizler altındaki güzellikler ve dehşet verici canlılar arasındaki denge, insanın doğayla hem iş birliği hem rekabet içinde olduğunu vurgular.
- Bilim ve etik: Teknolojinin sınır tanımaz ilerleyişi ile bireysel özgürlüğün kısıtlanması arasındaki ikilem, modern bilim etiğine dair sorular doğurur.
- İzolasyon ve toplum: Kaptan Nemo’nun toplumsal bağları koparıp tek başına devasa makineleri idare etmesi, yalnızlığın hem güç hem de trajedi kaynağı olduğunu gösterir.
- Macera ve keşif arzusu: Verne’in detaycı betimlemeleri, okuru denizaltının derinliklerine, bilinmezliklere ve büyüleyici manzaralara sürükler.
Kapanış
Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Jules Verne’in “yapılabilir bilimkurgu” geleneğinin doruk noktalarından biridir. Gelişmiş teknolojik öngörüleri, zengin coğrafi ve biyolojik betimlemeleri ile hem okurda hayranlık uyandırır hem de insanlık ve doğa üzerine derin düşünceler bırakır. Prof. Aronnax’ın denizaltı günlükleri, modern denizaltı çalışmalarına, deniz biyolojisine ve macera edebiyatına ilham vermeye devam etmektedir.
No responses yet